2011 yılında Asya’dan tüm dünyaya yayılan bir korona virüsü salgınının anlatıldığı Salgın (Contagion) filminin danışmanı olan ünlü virolog Ian Lipkin, mevcut salgın hakkında karanlık bir tablo çizdi: Hükümetler virüsün yayılmasında rol oynadı, başımız belada. Saklandığımız yerden çıkmak zor olacak. Bunun son salgın olduğunu da düşünmüyorum.
Korona virüsü salgınıyla beraber en çok izlenen filmler arasında yer alan ve Asya’da hayvanlardan insanlara bulaşıp dünyaya yayılan bir salgını konu edinen 2011 tarihli Contagion (Salgın) filmine danışmanlık yapan 67 yaşındaki virolog Profesör Doktor Ian Lipkin, bugünkü durum için “Başımız belada” dedi.
Financial Times gazetesine konuşan Lipkin’e göre, gelecekte benzer ölümcül virüsler yeniden ortaya çıkacak. Lipkin, “Bu işin daha ne kadar yayılacağını hiç kimse bilmiyor. Dünyanın üçte birine de yayılabilir, tüm dünya nüfusuna da yayılabilir. Biz yalnızca rakamlar üzerinden spekülasyonlar yapıyoruz” diye konuştu.
‘HÜKÜMETLER YAYILMASINDA ROL OYNADI’
Columbia Üniversitesi Enfeksiyon ve Bağışıklık Merkezi Başkanlığı’nı da yürüten Lipkin, hükümetlerin attığı yanlış adımların korona virüsün kaygı verici derecede yayılmasında rol oynadığını söyledi. Lipkin, birçok ülkede uygulanan sokağa çıkma tedbirleri ve karantina uygulamalarına atfen “Saklandığımız yerden çıkmak zor olacak” dedi.
KENDİSİ DE COVID-19’A YAKALANDI
Lipkin, Columbia Üniversitesi’ndeki ekibiyle beraber korona virüsünün çıkış sebeplerini, Covid-19 testlerini, hastalığın önlenmesi ve tedavisi için yöntemleri inceliyor. Çalışmaları sırasında kendisi de Covid-19’a yakalanan Lipkin, çalışmalarına altı hafta ara vermek zorunda kaldığını söylüyor.
Dr. Lipkin, yeni salgından ilk başta, virüsün ilk görüldüğü aralık ortası civarında, Çin’deki bağlantıları aracılığıyla haberdar oldu. Ocak ayı başında Çinli mevkidaşlarına, araştırmalara yardımda bulunmak için virüsün genetik dizilimini yayınlamaları uyarısında bulundu, Lipkin ayrıca Çin’de aralarında Başbakan Li Keqiang’ın da bulunduğu üst düzey Çinli yetkililerle görüştü. Şubat başında ABD’ye dönen Dr. Lipkin, kendisini karantinaya aldı ama çoktan Covid-19’u kapmıştı.
EVDE HİDROKSİKLOROKİN İLE KENDİNİ TEDAVİ ETTİ
İş arkadaşları Dr. Lipkin’e hastaneye gitmesi tavsiyesinde bulundu ama Amerikalı virolog evde, bazılarının korona virüsü tedavisinde de işe yaradığını söylediği sıtma ilacı hidrosiklorokin kullanarak kendi kendini tedavi etmeyi tercih etti.
‘YETKİLİLER FİLMDE DAHA HIZLI DAVRANDI’
Steven Soderbergh’in yönettiği, senaryosunu Scott Burns’ün yazdığı Contagion’a (Salgın) danışmanlık yapan Dr. Lipkin, film gösterime girdiğinde Amerikan Salgın Hastalıklar Kontrol ve Önleme Merkezi’ne (CDC) başvuruların da büyük oranda arttığını ve filmin birçok kişide salgın hastalıklarla ilgili çalışmalara katılmaya teşvik ettiğini söylüyor. Ama filmde yetkililerin, şimdiki hükümetlere kıyasla salgınla mücadelede daha hızlı davrandığı görülüyor.
Financial Times’a konuşan Dr. Lipkin “Biz (ABD’de) en başlarda çok yavaş davrandık. İngiltere de öyle. Bu ülkelerdeki halklar bedelini ödedi” dedi ve etkili, hızlı test yapılamaması, artan ölüm rakamlarının yeterince takip edilmemesini de eksiklikler arasında saydı.
TRUMP’I ELEŞTİRDİ, FAUCI’YE ‘KAHRAMAN’ DEDİ
Dr. Lipkin’e göre ABD’deki en büyük zorluklardan biri verilen tavsiyelerdeki tutarsızlıklar. ABD Başkanı Donald Trump tecrit, karantina ve sokağa çıkma kısıtlamaları uygulamalarına karşı çıkıyordu ve Amerikan ekonomisinin Paskalya Bayramı’na kadar yeniden açılacağı sözü veriyordu. Trump ayrıca, ABD’nin üst düzey koronavirüs danışmanı Dr. Anthony Fauci’yi de kovacağı işaretini verse de sonradan geri adım attı. Profesör Lipkin ise Dr. Fauci’yi ‘kahraman’ olarak tanımlıyor.
Her ne kadar ABD’de eyaletler kendi bölgelerinde aldıkları kuralları uygulama yetkisine sahip olsalar da Dr. Lipkin’e göre “ulusal liderlik kademesinden de tavsiyelere ihtiyaçları var.” Lipkin, ABD’de birçok televizyon kanalına çıkıp tecrit uygulamalarının uzatılması, çok sayıda sağlık görevlisinin istihdam edilmesi ve ekonomi yeniden açıldığında da temasın azaltılması, takip edilmesi çağrılarında bulunuyordu.
‘ÇİN’İ SUÇLAYARAK ÇÖZÜLMEZ’
Trump’ın virüs için ‘Çin virüsü’ ifadesini kullanmasına da tepki gösteren Profesör Lipkin, Covid-19 salgınının yabancı düşmanlığını tetiklememesi gerektiği uyarısında da bulunuyor: “Bunların hiç biri öfke veya milliyetçilik … ile çözülmeyecek. Bunlar, küresel çözümler gerektiren küresel sorunlar” diyor.
Profesör Lipkin, Çin’deki çalışmaları nedeniyle iki nişan kazanmıştı. Sars salgını döneminde de Çin’e danışmanlık yapan Lipkin’in ülkedeki sağlık çevreleriyle de bağlantıları kuvvetli.
‘AŞI DAHA ERKEN GELİŞTİRİLEBİLİR’
Aşının tedavideki önemine dikkat çeken Profesör Lipkin, hızlandırılmış programlara yeterli çaba gösterilmesi durumunda, genelde aşı gelişiminde görülen 18-24 aylık süreyi beklemeye de gerek olmayabileceğini söylüyor: “İnsanlar bir yıldan kısa bir sürede geliştirilebileceğini söylüyor, bu çok büyük bir değişim olur.” Profesör Lipkin, aşının geliştirilmesi durumunda da gerekli yönetmelikler ve onayların alınmasının da zorlu bir süreç olabileceğini ifade ediyor.
VİRÜSÜN HAYVAN PAZARINDAN ÇIKTIĞINA İNANIYOR
Profesör Lipkin şimdi Çinli araştırmacılar ile, salgının hastalar Wuhan’a ulaşmadan önce de var olup olmadığını anlamak için kan bankalarında süreci geçen kan örnekleriyle antikor testleri yapıyor. Virüsün hayvan pazarından çıktığına inanan Profesör Lipkin, ilk vakanın görülmesinden önce virüsün hayvandan insana ‘defalarca atladığını’ düşünüyor. Mers de Sars da sırasıyla 2012 ve 2003’te hayvanlardan insanlara geçmişti.
‘BUNUN SON SALGIN OLDUĞUNU DÜŞÜNMÜYORUM’
Ama Prof. Lipkin’e göre araştırmalarının sonunda hangi bulguları elde ederlerse etsinler, gelecekte daha zararlı virüsler yeniden ortaya çıkabilir. Financial Times röportajında Lipkin “Bunun son salgın olduğunu düşünmüyorum” diyor. (BBC Türkçe) (DUVAR)
Nazmi METİN Resim Atölyesi (NAMRA) 